09-05-2022
Glutathion (gamma-L-glutamyl-L-cysteïnylglycine) is de belangrijkste intracellulaire antioxidant in het menselijk lichaam en is in relatief hoge concentraties aanwezig in alle lichaamscellen. Het grootste glutathionreservoir bevindt zich in de lever. Adequate glutathionniveaus zijn essentieel voor een goede gezondheid. Onderzoek laat zien dat hoge niveaus direct zijn geassocieerd met (behoud van) fysieke en mentale gezondheid, terwijl veroudering en diverse chronische aandoeningen waaronder neurodegeneratieve ziekten, luchtwegaandoeningen, hiv, auto-immuunziekten, hart- en vaatzieken, maculadegeneratie, gehoorverlies en leverziekten in verband kunnen worden gebracht met suboptimale of lage glutathionniveaus. Gezien het grote belang van glutathion voor de gezondheid is het essentieel om de intracellulaire concentratie van glutathion te verhogen en op peil te houden.
Tripeptide
Glutathion is opgebouwd uit de aminozuren cysteïne, glutamine en glycine. In principe kan het lichaam zelf glutathion aanmaken uit deze drie aminozuren. Glutamine en glycine worden doorgaans voldoende uit voeding gehaald. Het gehalte cysteïne is vaak de beperkende factor en bepalend voor hoeveel glutathion er uiteindelijk kan worden gesynthetiseerd. Glutathion komt in twee toestanden voor in de cel: gereduceerd (GSH) en geoxideerd (GSSG). GSSG kan worden gereduceerd tot GSH door het enzym glutathionreductase. De verhouding tussen gereduceerd en geoxideerd glutathion (GSH/GSSG) zegt iets over de mate van oxidatieve stress.
Welke belangrijke functies vervult glutathion?
Tijdens normale metabole processen, maar ook bij zware inspanning, ontsteking, luchtverontreiniging en het gebruik van medicijnen et cetera, worden voortdurend oxidanten gevormd. Reactieve zuurstof- en stikstofdeeltjes (reactive oxygen and nitrogen species, RONS) nemen, doordat ze zelf een elektron missen, een elektron op van een ander molecuul (oxidatie*). Lipiden in de celmembranen zijn gevoelig voor schade als gevolg van oxidatie, beschadiging van DNA door oxidatie versnelt het verouderingsproces en is gelinkt aan het ontstaan van allerlei (ouderdoms)ziekten. Glutathion gaat weefselschade door oxidatieve stress tegen door het wegvangen van reactieve zuurstofverbindingen zoals hydroxylradicalen, superoxideradicalen, waterstofperoxide en singlet-zuurstof, en reactieve stikstofverbindingen. Glutathion kan direct met deze radicalen reageren, maar dient ook als cofactor van de enzymatische antioxidant glutathionperoxidase die waterstofperoxide, hydroxylradicalen en singlet-zuurstof onschadelijk maakt. Verder reduceert* glutathion(peroxidase) geperoxideerde lipiden en geoxideerde eiwitten.
Glutathion regenereert zichzelf maar ook andere belangrijke antioxidanten zoals vitamine C en vitamine E na oxidatie, zodat ze opnieuw beschikbaar komen als antioxidant. Verder is glutathion zeer belangrijk voor de ontgifting in de lever. Glutathion bindt zich aan vetoplosbare toxines zoals zware metalen, pesticiden en oplosmiddelen, om ze wateroplosbaar te maken, zodat ze kunnen worden uitgescheiden. Ook voor de detoxificatie van onder meer alcohol, antibiotica, de anticonceptiepil, paracetamol, koffie en bilirubine is glutathion nodig. Glutathion is bovendien essentieel voor de werking van het immuunsysteem. Het speelt een rol bij de proliferatie en activatie van witte bloedcellen. Ten slotte heeft glutathion een functie in de opslag en het transport van cysteïne, de synthese van deoxyribonucleotiden (de bouwstenen van DNA) en regulatie van het metabolisme van leukotriënen en prostaglandines.
Manieren om intracellulair glutathion te verhogen
Naarmate men ouder wordt, neemt de lichaamseigen synthese van glutathion af. Ook variaties in het DNA kunnen ervoor zorgen dat de aanmaak van glutathion bij sommige mensen minder efficiënt verloopt. Toxische belasting, ziekte en/of medicijngebruik verhogen (tijdelijk) de behoefte aan glutathion.
Wanneer de behoefte aan glutathion verhoogd is of de synthese tekortschiet, kan het aanvullen van de glutathionvoorraad in de lichaamscellen een preventieve en therapeutische werking hebben. Er zijn verschillende manieren om de intracellulaire glutathionniveaus te verhogen. Als eerste is het belangrijk de behoefte aan glutathion te verlagen door het verminderen van de toxische belasting. De simpelste manier om glutathion te verhogen, lijkt het suppleren van glutathion te zijn. Voordeel is dat eventuele verminderde activiteit van enzymen die betrokken zijn bij de synthese geen rol speelt. De wetenschappelijke literatuur is echter niet eenduidig over de effectiviteit van glutathionsuppletie. In enkele onderzoeken resulteerde orale inname van glutathion niet in een verhoging van het glutathionniveau in het bloed.(1,2) Recentere studies laten echter wel een significante verhoging van glutathion in het bloed zien bij gezonde vrijwilligers die gedurende een bepaalde tijd glutathion namen.(3-5) In deze studies werden verschillende toedieningsvormen getest, namelijk glutathion in een capsule, als smelttablet en een liposomale glutathion. Deze laatste twee vormen omzeilen (deels) afbraak in het maag-darmkanaal en hebben hierdoor een hogere biologische beschikbaarheid dan gewone glutathion.
N-acetyl-L-cysteïne (NAC) is de geacetyleerde vorm van L-cysteïne en een directe voorloperstof van glutathion. Onderzoek heeft laten zien dat suppletie met NAC de glutathionsynthese verhoogt.(6) Na orale inname wordt NAC snel in de dunne darm opgenomen. Maximale plasmaconcentraties worden al 30 tot 60 minuten na inname bereikt. In de lever wordt NAC gebruikt voor de synthese van glutathion. De levervoorraad wordt eerst aangevuld waarna overgebleven glutathion via het bloed wordt verspreid door de rest van lichaam.(7) In het plasma wordt slechts een lage concentratie NAC aangetroffen, waarschijnlijk als gevolg van omzetting in de darmwand en lever, maar mogelijk speelt de snelle omzetting in glutathion hierbij een rol.(7) In een onderzoek uit 2015 zijn glutathion als smelttablet en NAC gebruikt. Hieruit bleek dat de effectiviteit van beide supplementen vergelijkbaar is in termen van verhoging van het glutathionniveau en de GSH/GSSG-ratio.(4)
Conclusie
Voor het verhogen van de glutathionniveaus zijn zowel glutathion als de voorloperstof NAC geschikt, waarbij suppletie met NAC een indirecte maar goedkopere manier is van glutathionverhoging.
Verklarende woordenlijst
Oxidatie: chemische reactie waarbij een stof elektronen afstaat aan een andere stof.
Reductie: chemische reactie waarbij een stof elektronen opneemt van een andere stof.
Referenties
1. Allen J et al. Effects of oral glutathione supplementation on systemic oxidative stress biomarkers in human volunteers. J Altern Complement Med. 2011;17:827-33.
2. Witschi A, Reddy S, Stofer B, Lauterburg BH. The systemic availability of oral glutathione. Eur J Clin Pharmacol. 1992
3. Richie JP et al. Randomized controlled trial of oral glutathione supplementation on body stores of glutathione. Eur J Nutr. 2015;54:251-63.
4. Schmitt B et al. Effects of N-acetylcysteine, oral glutathione (GSH) and a novel sublingual form of GSH on oxidative stress markers: a comparative crossover study. Redox Biol. 2015;6:198-205.
5. Sinha R et al. Oral supplementation with liposomal glutathione elevates body stores of glutathione and markers of immune function. Eur J Clin Nutr. 2018;72:105-11.
6. Kumar P et al. Glycine and N-acetylcysteine (GlyNAC) supplementation in older adults improves glutathione deficiency, oxidative stress, mitochondrial dysfunction, inflammation, insulin resistance, endothelial dysfunction, genotoxicity, muscle strength, and cognition: Results of a pilot clinical trial. Clin Transl Med. 2021;11:e372.
7. Raghu G et al. The multifaceted therapeutic role of N-acetylcysteine (NAC) in disorders characterized by oxidative stress. Curr Neuropharmacol. 2021;19:1202-24.
Terug
